Jak uzupełnić elektrolity podczas biegunki?
W zasadzie każda biegunka może doprowadzić do odwodnienia organizmu. Podczas częstych wypróżnień (zwłaszcza wodnistych, występujących przy grypie jelitowej) dochodzi do utraty znacznej ilości wody. Biegunkom często towarzyszą wymioty, które dodatkowo zwiększają ryzyko odwodnienia. Woda pełni niezwykle ważną funkcję w organizmie. Stanowi około 60 do 70% masy ciała dorosłego człowieka, 75% u dziecka i aż 80% masy ciała noworodka. Wchodzi ona między innymi w skład krwi i osocza, płynów tkankowych oraz soków trawiennych. Razem z rozpuszczonymi w niej elektrolitami zapewnia prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
Objawy odwodnienia
Pierwszym sygnałem zbliżającego się odwodnienia jest suchość w ustach. Następnie odczuwa się silne pragnienie. Zmniejsza się ilość oddawanego moczu, a jego zabarwienie przybiera ciemno-żółty kolor. Dochodzi do zapadnięcia gałek ocznych. U niemowląt zapada się ciemiączko, dzieci starsze stają się senne, marudne i płaczą bez łez. Stopniowo zaczyna odczuwać się coraz większe zmęczenie i osłabienie. Może wystąpić utrata świadomości lub drgawki. Nieleczone odwodnienie prowadzi do śmierci.
Elektrolity
Do najważniejszych elektrolitów zalicza się sole wapnia, magnezu, sodu i potasu. Ich obecność i odpowiednie stężenie osmotyczne jest kluczowe dla całej gospodarki wodnej organizmu człowieka. Dzięki badaniom naukowym udało się ustalić prawidłowe wartości stężenia elektrolitów we krwi. Wynoszą one:
- wapń: 100 mg/L; 2,5 mmol/L,
- magnez: 24 mg/L; 1 mmol/L,
- sód: 3250 mg/L; 142 mmol/L,
- potas: 156 mg/L; 4 mmol/L.
Jeśli nastąpi odstępstwo od normy, pojawiają się problemy w funkcjonowaniu wielu układów, przede wszystkim krwionośnego i nerwowego, co prowadzi do zaburzenia pracy serca, mózgu, nerek itd. Poszczególnym minerałom trudno jest przypisać konkretne działania, ponieważ współpracują ze sobą i uzupełniają funkcje, jakie pełnią w organizmie, utrzymując równocześnie odpowiednią równowagę kwasowo-zasadową. Wapń odpowiedzialny jest za przewodnictwo nerwowe i prawidłową pracę mięśni. Magnez wpływa na krzepnięcie krwi i skurcze mięśni, w tym mięśnia sercowego. Jest również katalizatorem w wielu enzymach. Przede wszystkim bierze udział w wytwarzaniu energii dla organizmu. Potas odpowiada za przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. Sód jest odpowiedzialny głównie za utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi. A przecież elektrolity to nie tylko dodatnie jony wapnia, magnezu, sodu i potasu, ale także różne aniony, np. chloru. Można powiedzieć, że elektrolity regulują pracę całego organizmu i biorą udział w większości jego funkcji życiowych. Przede wszystkim rozprowadzają wodę i wspierają jej wchłanianie, dbają o właściwe odżywienie i dotlenienie każdej komórki, odpowiadają za przepływ krwi i zapewniają właściwe ciśnienie tętnicze, uczestniczą w przenoszeniu impulsów elektrycznych między komórkami układu nerwowego, utrzymują prawidłowe napięcie błon komórkowych, uczestniczą w wytwarzaniu kwasu solnego, wchodzącego w skład soku żołądkowego oraz umożliwiają zachowanie kurczliwości mięśni.
Kiedy tracimy elektrolity?
Najwięcej elektrolitów ubywa, gdy wystąpi biegunka i wymioty, ale traci się je również przez skórę wraz z potem, podczas upałów i dużego wysiłku fizycznego (np. biegu, czy grze w tenisa). Uzupełnianie elektrolitów jest szczególnie ważne dla sportowców, którzy tracą dużo wody i minerałów podczas wyczerpujących treningów, podnoszenia ciężarów, biegów itp. Dlatego opracowano dla nich specjalne napoje izotoniczne i płyny uzupełniające elektrolity w organizmie. Niedobór minerałów może wystąpić również na skutek nieracjonalnego odżywiania się i stosowania rygorystycznych diet. Negatywie na stężenie elektrolitów wpływa też przyjmowanie leków moczopędnych i przeczyszczających.
Skutki zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
Jeśli dojdzie do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, pojawiają się problemy z pracą układów wewnętrznych organizmu. W ich wyniku mogą wystąpić zaburzenia pracy serca, spadek ciśnienia tętniczego krwi, bóle i skurcze mięśni, drżenie mięśni, bóle i zawroty głowy, nerwowość, osłabienie, senność i omdlenia. Niedobór potasu wywołuje bolesne skurcze mięśni nóg, zmęczenie, nerwowość, senność, apatię, wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca i ból głowy. Niedobór sodu występuje bardzo rzadko, a prowadzi do bólów głowy, osłabienia koncentracji, senności, zmęczenia, osłabienia, drażliwości, nudności, a nawet utraty pamięci. Przy niedoborze magnezu występują skurcze mięśni, osłabienie, brak koncentracji, nerwowość. Obniżone stężenie wapnia zaburza widzenie i może nasilić napady astmy. Zbyt niski poziom jonów chloru może doprowadzić do tzw. zasadowicy, która polega na zmianie pH na zasadową. Objawia się to wymiotami, biegunką i nadmierną potliwością.
Jak uzupełnić elektrolity podczas biegunki?
Szacuje się, że podczas normalnego funkcjonowania człowiek traci w ciągu dnia od około 1,5 do 2,5 litra wody. Niewielka jej ilość wydychana jest z powietrzem, część wykorzystywana jest do nawilżania błon śluzowych, a pozostała wydalana wraz z potem, moczem i kałem. Podczas biegunki ilość ta ulega zwielokrotnieniu. Dlatego tak łatwo może dojść wówczas do odwodnienia. Częste picie samej wody podczas biegunki nie rozwiązuje problemu. Aby uzupełnić tracone składniki, potrzebna jest woda z optymalną zawartością soli mineralnych, glukozy i witamin. Aby zapobiec zgubnym skutkom odwodnienia, należy prawidłowo zadbać o uzupełnienie elektrolitów. Jak uzupełnić elektrolity? Przede wszystkim należy często pić izotoniki oraz specjalne płyny nawadniające, które mają odpowiednią osmolarność i zawierają minerały (np. orsalit). Pomagają one szybko przywrócić prawidłową równowagę wodno-elektrolitową w organizmie zmagającym się z biegunką. Uzupełnianie elektrolitów warto połączyć z przyjmowaniem probiotyków, które wspomagają układ immunologiczny. Wszystkie te preparaty dostępne są w aptekach bez recepty. Znaleźć można wśród nich również skuteczne płyny nawadniające, przeznaczone specjalnie dla dzieci, niemowląt i kobiet w ciąży. Nie należy ich rozcieńczać, dosładzać ani ogrzewać. Przyjmuje się je w temperaturze pokojowej, małymi porcjami, w krótkich odstępach czasu, w ciągu całego dnia oraz po każdym wypróżnieniu. Jeśli biegunce towarzyszy gorączka, należy zwiększyć ilość płynów o ok. 20-30%. Dobrym, naturalnym źródłem elektrolitów jest sok pomidorowy, soki owocowe, banany, suszone morele, mleko, sery, pestki dyni, migdały oraz kakao. Jednak przyjmowanie ich podczas biegunki nie jest wskazane, ponieważ mogą spowodować jej nasilenie i niepotrzebnie podrażnić jelita. Można je z powodzeniem spożywać po ustąpieniu choroby i całkowitym wyleczeniu.
Chociaż doustne płyny nawadniające nie leczą bezpośrednio biegunki, łagodzą jej przebieg i pozwalają uniknąć niepotrzebnych komplikacji spowodowanych odwodnieniem organizmu.
