Czym jest gospodarka wodno-elektrolitowa organizmu?

Czym jest gospodarka wodno-elektrolitowa organizmu?

Gospodarka wodno-elektrolitowa organizmu to pojęcie, które często pojawia się w kontekście odwodnienia i jego następstw. Jakie mechanizmy regulują poziom nawodnienia ciała człowieka i jaką rolę odgrywa w nich osmolarność płynów ustrojowych?

Nerki, a stopień nawodnienia organizmu

Objętość i skład ilościowy oraz jakościowy płynów obecnych w ciele każdego człowieka jest w głównej mierze kontrolowana przez nerki. To one „decydują”, czy wydalasz mniejsze czy większe niż zwykle ilości moczu – regulowanie objętości moczu pozwala bowiem na uzyskanie równowagi między ilością wody, jaką przyjmujesz oraz tą, jaka opuszcza twoje ciało w procesie oddychania i trawienia.

Bezpośredni wpływ na utratę wody przez organizm ma hormon antydiuretyczny (ADH), wytwarzany przez podwzgórze. Hormon ten powoduje zwrotne wchłanianie wody oraz sodu w kanalikach nerkowych, a co za tym idzie – przyczynia się do zagęszczenia moczu. Do zadań hormonu antydiuretycznego należy również zwiększanie ciśnienia tętniczego krwi.

Wydzielanie hormonu antydiuretycznego zależy od następujących czynników:

  • ciśnienie krwi – spadek ciśnienia tętniczego prowokuje wzrost poziomu ADH;
  • poziom angiotensyny II we krwi – wzrost jej stężenia przyczynia się do wydzielania hormonu antydiuretycznego;
  • ciśnienie osmotyczne osocza – wzrost ciśnienia wiąże się ze wzrostem stężenia ADH.

Czym jest osmolarność płynów?

Mianem osmolarności określa się liczbę moli osmotycznie czynnych substancji przypadających na litr roztworu. Pojęcie to ma istotne znaczenie dla gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, ponieważ podobnie jak objętość płynów w ciele człowieka, także osmolarność płynów ustrojowych znajduje się pod ścisłą kontrolą. Regulacja jest niezbędna, pozwala bowiem na uniknięcie nadmiernego powiększenia lub skurczenia się komórek – taki stan mógłby zaburzyć strukturę komórkową i spowodować trwałe uszkodzenia tkanek.

Osmolarność płynów ustrojowych jest kontrolowana przez równoważenie podaży sodu i utraty jonów sodowych z wodą. Aby efekt takich działań był właściwy, wszelkie procesy muszą zachodzić stosownie do objętości wody w organizmie. W praktyce oznacza to, że gdy doświadczasz odwodnienia i tracisz więcej wody niż elektrolitów (w tym sodu), osmolarność płynów ustrojowych w twoim ciele rośnie. Właśnie dlatego w stanach zagrożenia niedoborem wody powinnaś sięgnąć po płyny o obniżonej osmolarności, takie jak doustny preparat nawadniający ORSALIT®, a nie po soki owocowe lub coca colę, ponieważ są to płyny o wysokiej osmolarności.

Ryzyko zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej rośnie, gdy w krótkim czasie tracisz duże ilości wody oraz elektrolitów, czyli podczas ostrej biegunki lub wymiotów, w przebiegu gorączki, podczas intensywnych ćwiczeń i na skutek wzmożonego wydzielania potu w upalne dni. Niekorzystny wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu ma także nadmierna podaż płynów – przewodnienie to wprawdzie rzadsze zjawisko niż odwodnienie, ale w skrajnych przypadkach też może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia.