Odwodnienie u seniora – jakie zagrożenia niesie za sobą niedobór płynów i elektrolitów?

Odwodnienie to częsty problem nie tylko u dzieci lub sportowców. Jak pokazały wyniki badań przeprowadzonych przez amerykańskich naukowców, niedobór wody i elektrolitów stwierdza się aż u 48% hospitalizowanych seniorów na początku ich pobytu w szpitalu. Można przypuszczać, że sytuacja polskich emerytów jest podobna.

Podatność na odwodnienie w starszym wieku

Niedobór płynów może wynikać z niedostatecznej podaży wody, ale czasem jest skutkiem wzmożonej utraty płynów podczas biegunki, nadmiernego pocenia się lub stosowania leków diuretycznych (moczopędnych). Ryzyko odwodnienia wzrasta w przebiegu niektórych chorób, na przykład cukrzycy.

U osób w starszym wieku prawdopodobieństwo wystąpienia odwodnienia jest znacznie większe niż u osób młodych, ponieważ:

  • Z wiekiem mechanizm odczuwania pragnienia słabnie – wielu seniorów nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, iż ich organizm potrzebuje większej podaży płynów niż ta, jaką otrzymuje w ciągu dnia. Odwodnienie może pojawić się wówczas niemal niepostrzeżenie.
  • W miarę upływu czasu układ nefrologiczny pracuje mniej wydajnie: zawartość wody w tkankach ciała jest coraz mniejsza, a nerki nie oczyszczają krwi z toksyn równie skutecznie jak jeszcze kilka lat wcześniej. W praktyce oznacza to, że przy mniejszej podaży i zawartości wody, nerki nie są w stanie efektywnie koncentrować moczu w mniejszej ilości wody, przez co seniorzy tracą więcej płynów niż osoby młode.
  • Wielu starszych ludzi mieszka samotnie i nikt nie czuwa nad ich zdrowiem na bieżąco – dla porównania, czujni rodzice wręcz odruchowo „monitorują” stan zdrowia swoich pociech i szybko reagują na wszelkie niepokojące objawy odwodnienia.

Niedostateczne nawodnienie organizmu jest niekorzystne dla zdrowia seniora, ponieważ powoduje spadek ciśnienia tętniczego krwi i przyspieszenie oraz jednoczesne osłabienie pulsu. Mogą się wówczas pojawić problemy ze świadomością, a nawet utrata przytomności. Bez podjęcia skutecznego nawadniania, odwodnienie będzie się pogłębiać, stwarzając tym samym zagrożenie dla życia.

Kiedy zacząć nawadnianie?

Zwiększenie podaży płynów jest zalecane od momentu pojawienia się objawów charakterystycznych dla niewielkiego lub umiarkowanego odwodnienia organizmu. Są to: bóle głowy, skurcze mięśni, suchość w ustach, senność lub rozdrażnienie, ciemne zabarwienie moczu oraz uczucie ogólnego osłabienia. Już wtedy warto zastosować doustny płyn nawadniający (DPN), który w krótkim czasie uzupełni niedobory wody oraz elektrolitów regulujących podstawowe procesy życiowe. Preparat nawadniający, taki jak ORSALIT® dla dorosłych, jest bezpieczny dla zdrowia i chroni przed wystąpieniem poważniejszych symptomów odwodnienia: spadku ciśnienia krwi, silnych skurczów mięśni kończyn, żołądka i pleców, wzdęć brzucha, osłabienia pulsu oraz zmniejszenia elastyczności skóry.

Odpowiednio wysoka podaż wody i innych płynów nie tylko zapobiega odwodnieniu, ale także usprawnia procesy trawienia (zmniejsza częstotliwość zaparć) i korzystnie oddziałuje na funkcje życiowe organizmu. Wyjątkiem od tej reguły jest spożywanie alkoholu, który zamiast nawodnić, działa moczopędnie. Jeśli nie masz pewności, czy pijesz wystarczająco dużo wody, obserwuj zabarwienie swojego moczu – powinien być jasnożółty, wręcz „słomkowy”.

Najczęstsze przyczyny wymiotów u dzieci

Każda niedyspozycja zdrowotna u dziecka jest źródłem dyskomfortu, ale wymioty należą do najbardziej nielubianych przez najmłodszych i ich rodziców przypadłości. Gwałtowne wymioty bywają niebezpieczne dla zdrowia – w krótkim czasie osłabiają młody organizm i odbierają małemu pacjentowi apetyt, narażając go na odwodnienie. Jakie są ich główne przyczyny?

Zapalenie żołądka i jelit

Przypadłość ta, określana również mianem grypy żołądkowej, tak naprawdę nie ma nic wspólnego z grypą. Objawy nieżytu żołądka i jelit, w tym wymioty, pojawiają się u dzieci na skutek:

  • zarażenia rotawirusami;
  • spożycia skażonej bakteriami, wirusami lub pasożytami żywności;
  • zaniedbań higienicznych, np. niemycia rąk przed posiłkami.

Ryzyko rozwoju stanu zapalnego w przewodzie trawiennym można zmniejszyć dzięki skrupulatnej troski o czystość w kuchni i z pomocą dobrych nawyków higienicznych, wpajanych najmłodszym od pierwszych lat życia.

Zatrucie pokarmowe

Niedogotowane jedzenie lub źle przechowywana żywność (zwłaszcza mięso, nabiał i jaja) może spowodować wzrost i namnażanie się bakterii w produktach oraz daniach spożywanych przez dzieci. Oprócz wymiotów mogą się wówczas pojawić także inne objawy, na przykład biegunka, skurcze i bóle brzucha.

Alergia lub nietolerancja pokarmowa

Wymioty, które pojawiają się po zjedzeniu dania zawierającego nieodpowiedni produkt spożywczy, są zwykle oznaką uczulenia lub nietolerancji pokarmowej. Ból brzucha, nudności i wymioty mogą wystąpić już po kilku minutach od posiłku lub po upływie kilku godzin.

Do pokarmów, które najczęściej wywołują reakcję alergiczną u dzieci należą: orzechy ziemne, mleko krowie, jaja, ryby i pszenne produkty zbożowe. Warto jednak podkreślić, że w zasadzie każdy dostępny w sklepach produkt spożywczy może być źle tolerowany przez organizm dziecka.

Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

Gwałtowne wymioty to znak, iż organizm malca chce możliwie szybko pozbyć się substancji, które mogą być dla niego toksyczne. Właśnie z tego powodu hamowanie wymiotów nie ma większego sensu – odruch jest na tyle silny (i w zasadzie korzystny dla zdrowia, choć przykry dla chorego), że nie należy z nim walczyć. Wskazane jest natomiast uzupełnienie płynów oraz elektrolitów, które dziecko traci, wymiotując.

Jak nawodnić organizm malca i przywrócić mu dobre samopoczucie?

  • Po każdym epizodzie wymiotów odczekać chwilę i podaj dziecku łyżeczkę doustnego płynu nawadniającego, który oprócz wody ma w swoim składzie elektrolity niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Poczekaj kilka minut, by sprawdzić, czy podaż płynów jest już dobrze tolerowana przez układ pokarmowy malca, i ponów tę czynność. Preparat nawadniający (np. ORSALIT® DRINK o truskawkowym, lubianym przez najmłodszych smaku) podawaj dziecku stopniowo – małe łyki pomogą przyswoić napój i nie spowodują kolejnego ataku wymiotów.
  • Wstrzymaj się z gotowaniem posiłków dla małego pacjenta – pierwsze produkty o stałej konsystencji dziecko będzie mogło zjeść dopiero po upływie sześciu godzin od ostatnich dolegliwości żołądkowych! Do tego czasu malec może jeść pokarmy o neutralnym smaku, np. tosty. Następnie można wzbogacić jego dietę o kleik ryżowy lub płatki zbożowe, a gdy i te są dobrze przyswajane, na talerzu mogą pojawić się słone produkty oraz żywność zawierająca duże ilości węglowodanów i białka. Niewskazane jest podawanie dziecku pikantnych ani tłustych dań.

Wymioty to uciążliwa przypadłość, bez względu na przyczynę. Na szczęście, u większości dzieci przykre objawy nie trwają długo, a ich skutkom – w tym odwodnieniu – można skutecznie zapobiegać z pomocą specjalistycznych płynów nawadniających.

Odwodnienie – groźne nie tylko podczas wakacji

Przez całe wakacje miałaś pod ręką wielką butelkę wody mineralnej i dbałaś, by twój organizm był optymalnie nawodniony w najbardziej upalne dni roku? Możesz sobie pogratulować, ten dobry nawyk pomógł ci przetrwać gorący okres bez problemów, jakich doświadczają osoby, które zapominają o zwiększonym zapotrzebowaniu na płyny podczas wakacji. Nie doświadczyłaś ani odwodnienia, ani udaru słonecznego, a twoja skóra jest zapewne gładka i jędrna. Czy z nadejściem jesieni będziesz równie skrupulatnie wypijać co najmniej osiem szklanek wody dziennie?

Jesień – czas nowych nawyków?

Kalendarzowe lato mamy za sobą, ale jesienne chłody jeszcze nie dają się nam we znaki, dlatego mimo poważnych zmian w garderobie bliżej nam do minionych wakacji niż do nadchodzącej zimy. W praktyce oznacza to, że potrzeby organizmu niewiele różnią się od tych, z jakimi mamy do czynienia w okresie letnim. Nadal potrzebujemy witamin, a ciało domaga się aktywności fizycznej, w związku z czym chętniej jemy sałatki warzywne niż bigos, a zamiast weekendu przed telewizorem planujemy wycieczki rowerowe za miasto.

Co warte podkreślenia, mimo nadejścia jesieni ciągle możemy paść ofiarą odwodnienia, gdy tracimy więcej wody niż przyjmujemy z jedzeniem i piciem. Paradoksalnie, ryzyko niedoboru płynów jest porównywalne do tego, jakie występuje w okresie letnim, mimo iż upały to tylko wspomnienie, a intensywnego pocenia doświadczamy w zasadzie tylko na siłowni.

Dlaczego odwodnienie jest realnym zagrożeniem dla naszego zdrowia także podczas jesieni? Przyczyn takiego stanu jest kilka:

  • Mniejsza podaż płynów – w chłodne dni kubek gorącej herbaty zyskuje wyraźną przewagę nad butelką zimnej wody mineralnej, ale ze względu na działanie moczopędne herbata nie nawadnia organizmu równie skutecznie co woda.
  • Zmiany w diecie – wakacyjny jadłospis z reguły zawiera więcej świeżych owoców i warzyw, które w większości składają się przecież z wody. Znaczne ograniczenie ich spożycia nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie organizmu.
  • Nadejście sezonu przeziębień – pogorszenie warunków atmosferycznych sprzyja infekcjom. Gdy w przebiegu zakażenia dochodzi do wzrostu temperatury ciała, wymiotów lub ostrej biegunki, ryzyko odwodnienia organizmu jest naprawdę wysokie. Dobrym tego przykładem są infekcje rotawirusowe u niemowląt i małych dzieci, które są w stanie odwodnić młody organizm w ekspresowo szybkim tempie.

Jak rozpoznać odwodnienie?

Zaburzenie równowagi wodno-elektrolitowej organizmu może prowadzić do utraty świadomości, ale zanim dojdzie do tak poważnego odwodnienia, pojawiać się będą inne, mniej groźne objawy, takie jak uczucie suchości w ustach, mniejsza objętość moczu i zmiana jego odcienia ze słomkowego na ciemnożółty, zmęczenie i zawroty głowy. U niemowląt stan odwodnienia objawia się sennością, brakiem łez podczas płaczu, zapadniętym ciemiączkiem oraz moczeniem mniejszej niż zwykle liczby pieluch.

Ryzyko wystąpienia niedoboru płynów i elektrolitów można zmniejszyć dzięki odpowiedniej podaży wody, ale czasem pomimo starań odwodnienie staje się faktem.  Należy wówczas działać szybko i zdecydowanie. Na pierwszy ogień powinien pójść doustny płyn nawadniający taki jak ORSALIT® DRINK o pysznym truskawkowym smaku, który dostarczy nie tylko wodę, ale również elektrolity potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. ORSALIT® DRINK dostępny jest w gotowej butelce, preparat nie wymaga wcześniejszego przygotowania