5 oznak odwodnienia
Nie wszyscy wiedzą, że w organizmie człowieka dorosłego znajduje się od 60 do 75% wody. Pełni ona bardzo ważną funkcję, wchodząc w skład m.in. krwi, osocza i płynów tkankowych. Rozpuszczone są w niej elektrolity, takie, jak sód, potas, wapń i magnez. Aby organizm funkcjonował prawidłowo, niezbędne jest odpowiednie ich stężenie – musi być zachowana równowaga wodno-elektrolitowa. Jeśli ulegnie ona zaburzeniu, dochodzi do zakłócenia procesów metabolicznych (przede wszystkim pracy serca i układu nerwowego), które może przyczynić się nawet do zagrożenia życia człowieka. Organizm broni się przed odwodnieniem, wysyłając do mózgu odpowiednie sygnały ostrzegawcze i jeśli odpowiednio na nie zareagujemy, możemy zapobiec przykrym skutkom. Objawy odwodnienia trudno jest przeoczyć. Przedstawiamy najważniejsze pięć z nich.
Oznaka pierwsza – uczucie pragnienia
Wodę tracimy codziennie – podczas czynności fizjologicznych, pocenia się, czy wydychania powietrza. Są to naturalne straty, których nie da się uniknąć. Jeśli jednak ubytek wody staje się większy, odwodnienie organizmu może spowodować groźne następstwa. Rolę wody trudno przecenić: eliminuje toksyny, nawadnia stawy i utrzymuje skórę w dobrej kondycji. Bez wody człowiek przeżyje jedynie kilka dni (maksymalnie 5 do 6). Należy więc dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Lekarze zalecają wypijanie około 2 litrów płynów dziennie, ale podczas upałów, wysiłku fizycznego, wymiotów, czy biegunki, ilość tę należy zwiększyć, odpowiednio do sytuacji. Jeśli zaczynamy odczuwać pragnienie, należy jak najszybciej wypić szklankę wody, najlepiej mineralnej, niegazowanej. Bardzo zdrowe i smaczne są również herbatki owocowe i ziołowe. Kiedy pojawia się silne pragnienie, najlepiej sięgnąć po specjalne płyny izotoniczne i nawadniające, jak np. orsalit, które zawierają również niezbędne dla organizmu elektrolity. Są one dostępne w aptekach bez recepty i warto się w nie zaopatrzyć przed udaniem się na plażę, czy planowanym, intensywnym treningiem. Pragnieniu towarzyszy również zmniejszona ilość śliny lub jej brak. Usta stają się suche i spierzchnięte, ponieważ brak wody w skórze znacznie zmniejsza jej elastyczność i jędrność.
Oznaka druga – kolor moczu
Drugą oznaką odwodnienia, którą trudno przeoczyć, jest zmiana koloru oddawanego moczu, ze słomkowej na ciemnożółtą. Zmniejsza się też znacznie jego ilość oraz częstość oddawania. Dzieje się tak z powodu niewystarczającej ilości wody potrzebnej do wypłukania toksyn przez układ moczowy. Nerki, aby utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi i odpowiedni poziom elektrolitów, zwracają część wody z powrotem do organizmu. Ciemna barwa moczu wynika z przeładowania go toksynami i zbędnymi produktami przemiany materii i jest poważnym ostrzeżeniem, aby nawodnić organizm. Stan odwodnienia sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych. Pamiętajmy jednak, że ciemne zabarwienie moczu nie zawsze jest wynikiem odwodnienia. Niektóre pokarmy i lekarstwa również mogą zmienić kolor moczu oraz wypłyną na ilość jego oddawania.
Oznaka trzecia – ból głowy i zmęczenie
Woda, zawarta w płynie mózgowo-rdzeniowym chroni mózg przed nagłymi wstrząsami oraz uszkodzeniami mechanicznymi (podobnie, jak wody płodowe, chronią płód w łonie matki). Jeśli na skutek odwodnienia jest jej za mało, zmniejsza się również ilość płynu mózgowo-rdzeniowego, narażając mózg na „uderzenia” i uszkodzenia ze strony kości czaszki. Wywołuje to ból i zawroty głowy, dezorientację i uczucie zmęczenia. Złe samopoczucie i osłabienie wynika również ze zmniejszenia ilości krwi i wzrostu ciśnienia. Serce, do utrzymania prawidłowego ukrwienia mózgu, musi zużyć więcej energii. Odczuwamy przez to osłabienie i senność. Odwodnienie prowadzi również do zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Obniżenie stężenia elektrolitów, głównie potasu i magnezu we krwi, może dodatkowo powodować nieprawidłową pracę serca i układu nerwowego. Za huśtawkę nastrojów (od przygnębienia do złości, a nawet fantazjowania) i problemy z koncentracją oraz pamięcią również odpowiada odwodnienie – objawy te wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
Oznaka czwarta – zapadanie się gałek ocznych
Osoby odwodnione mają zapadnięte gałki oczne, natomiast u niemowląt obserwuje się zapadnięcie ciemiączka. Jest to spowodowane ubytkiem wody w chrząstkach stawowych, które składają się z 65-80% wody oraz zmniejszeniem elastyczności skóry (udział wody w skórze wynosi ok. 30%). Ponieważ stawy nie pracują prawidłowo, a skóra nie utrzymuje mięśni na swoim miejscu, dochodzi również do bólu mięśni i stawów. Niskie stężenie magnezu może ponadto wywoływać bolesne skurcze i drżenie mięśni. Zmiana elastyczności skóry stanowi dobry wskaźnik odwodnienia: jeśli złapiemy ją palcami i uniesiemy w górę, a następnie puścimy, powinna szybko powrócić na swoje miejsce. Jeśli tak się nie dzieje, to znaczy, że organizm jest odwodniony.
Oznaka piąta – zaparcia
Odwodnienie zaburza również trawienie i wywołuje zaparcia. Dzięki wodzie stolec posiada odpowiednią konsystencję, ułatwiającą jego wydalanie. Gdy jest jej w jelitach za mało, trawienie nie przebiega w sposób prawidłowy, a stolec staje się twardy i zbity, nie mogąc przemieszczać się swobodnie w układzie trawiennym.
Aby utrzymać organizm w dobrej kondycji, należy dbać o jego odpowiednie nawodnienie. Niezwykle istotne jest regularne uzupełnianie ubytku wody. Jest to konieczne, zwłaszcza podczas treningu i upałów. Wodę pijemy małymi łykami, ponieważ wtedy najlepiej się wchłania. Najkorzystniejsza dla zdrowia jest woda źródlana lub mineralna (niegazowana). Szczególnie bogate w witaminy i mikro oraz makroelementy są soki warzywne i owocowe (najlepiej świeżo przygotowane). Napojów, takich, jak kawa i herbata nie należy wliczać do płynów nawadniających, ponieważ zwiększają one diurezę, a więc działają odwadniają. Podczas biegunki i wymiotów należy szczególnie dbać o uzupełnianie ubytku wody. Najlepiej przyjmować wtedy specjalne płyny nawadniające, zawierające elektrolity. Specyfiki te dostępne są w aptekach bez recepty.
